Άρθρα
Ο μαθητής που τριγυρίζει μόνος στο διάλειμμα, αποφεύγει να πάρει τον λόγο στην τάξη, απουσιάζει συστηματικά από το σχολείο, αλλά ακόμα και τυπικά παρών είναι ουσιαστικά «απών» στέλνει ένα μήνυμα. «Οι εν λόγω συμπεριφορές είναι τυπικές σε παιδιά - θύματα σχολικού εκφοβισμού», αναφέρει στην «Κ» η κ. Σοφία Καλογρίδη, σχολική σύμβουλος της 7ης Περιφέρειας Αθηνών και του Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου «Μαράσλειο».
Το ακανθώδες θέμα, που συνεπικουρούμενο από την οικονομική κρίση έχει εσχάτως οξυνθεί, είναι αντικείμενο της σημερινής ημερίδας «Σχολικός εκφοβισμός: αναγνώριση και αιτίες του προβλήματος, οι πτυχές και η αντιμετώπισή του» που διοργανώνει ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων των Προτύπων Πειραματικών Δημοτικών Σχολείων του Πανεπιστημίου Αθηνών «Μαράσλειο» και το ΕΠΕΣ (Επιστημονικό Εποπτικό Συμβούλιο). «Σκοπός μας είναι να διερευνήσουμε όλες τις πτυχές του προβλήματος και να δημιουργήσουμε προϋποθέσεις για συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών, γονέων και παιδιών», σημειώνει ο καθηγητής του ΕΚΠΑ δρ Θωμάς Μπαμπάλης και πρόεδρος του ΕΠΕΣ. Στη χώρα μας 8,7% των μαθητών, μεταξύ 8 και 15 ετών, δηλώνουν ότι έχουν βρεθεί στον ρόλο του θύματος και 7,45% σε εκείνον του θύτη. Ως επί το πλείστον, τα θύματα ανήκουν στο ασθενές φύλο και στοχοποιούνται λόγω εμφάνισης, σχολικών επιδόσεων ή εν γένει διαφορετικότητας. Το τελευταίο διάστημα, κατά κοινή ομολογία, παρατηρείται έντονα και ρατσιστικός εκφοβισμός. «Η κακοποιητική συμπεριφορά του παιδιού - θύτη αναπαράγεται ως μοντέλο σε όλη του τη ζωή», σημειώνει ο δρ Μπαμπάλης, «ως ενήλικας θα ασκήσει σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας ή θα κακοποιήσει ηλικιωμένους. Γι αυτό απαιτείται έγκαιρη παρέμβαση».
«Η συνεργασία, οι διακριτοί ρόλοι, αλλά και τα όρια μεταξύ των εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία αποτελούν δικλίδες ασφαλείας», υπογραμμίζει η κ. Καλογρίδη, που διαπιστώνει τη διόγκωση του φαινομένου τα τελευταία πέντε χρόνια. «Προτρέπω τους συναδέλφους να ωθούν τα παιδιά σε ομαδικές δραστηριότητες και δη καλλιτεχνικές», συμπληρώνει η ίδια, «έχει αποδειχθεί ότι τα δραστήρια εν προκειμένω παιδιά σπάνια γίνονται θύτες ή εθίζονται στο Διαδίκτυο, εισπράττουν χαρά και ικανοποίηση από τη δημιουργία και όχι από τον πόνο του πλησίον».
Η συμβουλή που δίνει η ίδια προς τα παιδιά - θύματα εμπεριέχει τρία σκέλη. «Πάρε θέση έναντι του θύτη, ενημέρωσε τον δάσκαλό σου και κάνε ένα φίλο, μια που οι φιλικοί δεσμοί αναδεικνύονται στο ισχυρότερο αντίδοτο». Φυσικά, το όριο μεταξύ μιας κακόγουστης «πλάκας» και του χαρακτηρισμού της ως «εκφοβισμού» είναι λεπτό. «Μια τέτοια κατάσταση παίρνει διάσταση εκφοβισμού όταν έχει διάρκεια και ως συνέπεια μια έντονη αλλαγή στη συμπεριφορά του θύματος στο σχολείο, που ξεκινάει από την απομόνωση και την αποχή φτάνοντας έως και τη συστηματική απουσία από το σχολείο». Σημειώνεται ότι θεσμικά δεν προβλέπεται η θέση σχολικού ψυχολόγου στα δημοτικά. Ωστόσο, το Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογών Σχολικής Ψυχολογίας με επικεφαλής την καθηγήτρια Χρυσή Χατζηχρήστου παρέχει υπηρεσίες υποστήριξης σε πολλές σχολικές μονάδες.
Στην ήδη επιβαρυμένη καθημερινότητα προστίθεται και ο κίνδυνος του Διαδικτύου, καθώς παρά τις απαγορεύσεις, μαθητές της Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης έχουν σελίδα στο Facebook. Ένα χρήσιμο εργαλείο, προκειμένου να οχυρωθούν οι νεαροί χρήστες έναντι του ηλεκτρονικού εκφοβισμού προτείνει ο κ. Ματθαίος Κάκαρης, σύμβουλος πληροφορικής και υπεύθυνος του ευρωπαϊκού προγράμματος «Dynamic Identity», που αφορά την ασφαλή πλοήγηση των παιδιών στο Διαδίκτυο. «Έχουμε δημιουργήσει και εξελίσσουμε ένα online παιχνίδι, που θέτει πάσης φύσεως ερωτήσεις στους μαθητές-χρήστες», εξηγεί ο κ. Κάκαρης. Το παιχνίδι αποτελεί προσομοίωση διαδικτυακής συνομιλίας και στόχο έχει να εκπαιδεύσει τα παιδιά στο πώς πρέπει να συμπεριφέρονται στο Ίντερνετ. Οι μαθητές του Μαρασλείου παρουσία των δασκάλων τους θα παίξουν το ιδιότυπο παιχνίδι, που «χρησιμοποιεί την τεχνολογία για να καταπολεμήσει τα κακώς κείμενα αυτής».
Με το σύνθημα «Κάνε τη διαφορά. Μίλα τώρα» Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις Από έξι ευρωπαϊκές χώρες ενώνουν τις δυνάμεις τους και προχωρούν στην υλοποίηση ευρωπαϊκής καμπάνιας για την πρόληψη και την καταπολέμηση ενός φαινομένου, που τείνει να πάρει μεγάλες διαστάσεις μέσα και έξω από τα σχολεία, αυτό του σχολικού εκφοβισμού. «Ένας συμμαθητής μου πέρυσι στο Γυμνάσιο δεχόταν εκβιασμό από ένα παιδί κατά τρία χρόνια μεγαλύτερό του, ότι εάν δεν του δώσει λεφτά, θα τον δείρει. Ο συμμαθητής τού τα έδινε γιατί φοβόταν και δεν ήξερε τι να κάνει. Κάποια στιγμή ήρθε και μου μίλησε και απευθυνθήκαμε στη γραμμή SOS για τα παιδιά 1056 και έτσι το πρόβλημα λύθηκε», διηγήθηκε ο μαθητής 'Άγγελος, κατά τη διάρκεια σχετικής συνέντευξης Τύπου.
Ένας στους τρεις μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, ενώ ένας στους δύο μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης γίνεται μάρτυρας περιστατικών σχολικού εκφοβισμού, όπως προκύπτει από έρευνα που διενεργήθηκε σε περισσότερους από 16.000 μαθητές, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής καμπάνιας. Για να αντιμετωπίσουν αντίστοιχα φαινόμενα βίας, αλλά και την έλλειψη ενημέρωσης εκπαιδευτικών, γονιών και μαθητών γύρω από τα φαινόμενα αυτά, έξι ΜΚΟ από την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Βουλγαρία, την Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία, με συντονιστή το «Χαμόγελο του παιδιού» προχώρησαν στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Καμπάνιας κατά του Σχολικού Εκφοβισμού.
Στο πλαίσιο του προγράμματος δημιουργήθηκαν οι διαδικτυακοί τόποι www.antibullying.eu, που παρέχει πληροφορίες σε εκπαιδευτικούς, παιδιά και γονείς, και www.yousmile.gr για την επικοινωνία των παιδιών μεταξύ τους, υλοποιήθηκε εκτεταμένη έρευνα σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στις συμμετέχουσες χώρες, αναπτύχθηκε ένα σύγχρονο διαδραστικό εκπαιδευτικό εργαλείο για εκπαιδευτικούς και μαθητές και σχεδιάστηκε μια ενημερωτική καμπάνια για προβολή από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Στόχοι της Ευρωπαϊκής Καμπάνιας κατά του Σχολικού Εκφοβισμού είναι η προώθηση της άμεσης συμμετοχής των μαθητών στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού, η αναβάθμιση του ρόλου των εκπαιδευτικών στην αναγνώριση και διαχείριση του φαινομένου και η ανάπτυξη στρατηγικής ευαισθητοποίησης του κοινού.
Το έργο υλοποιείται τα τελευταία δύο χρόνια, με συντονιστή εταίρο το «Χαμόγελο του Παιδιού». Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται σε 189.278 ευρώ, το μεγαλύτερο ποσοστό του οποίου καλύφθηκε από το κοινοτικό πρόγραμμα «Daphne III».
«Ήρθε η στιγμή να θέσουμε εαυτούς στη διάθεση των παιδιών και κάτω από θεσμικές ομπρέλες. Η ευρωπαϊκή καμπάνια δεν είναι άλλη μια διαφημιστική καμπάνια. Αποτελεί ένα μήνυμα ενημέρωσης, αφύπνισης, κινητοποίησης», παρατήρησε κατά τη σχετική συνέντευξη τύπου ο πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού», Κώστας Γιαννόπουλος.
«Αν συνομολογήσουμε ότι υπάρχει η ευθύνη της πολιτείας, των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς και των γονιών, τότε θα δούμε ότι συνεπάγεται η ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών. Για μας προτεραιότητα είναι η αλλαγή της εκπαιδευτικής πολιτικής σε σχέση με την πρόληψη του φαινομένου και για το λόγο αυτό το υπουργείο Παιδείας προχώρησε στη δημιουργία Παρατηρητηρίου Πρόληψης της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού», υπογράμμισε ο υφυπουργός Παιδείας, Θεόδωρος Παπαθεοδώρου.
Η έρευνα κάλυψε τις έξι ευρωπαϊκές χώρες και υλοποιήθηκε σε ιδιαίτερα εκτεταμένο δείγμα σχολείων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Συμμετείχαν συνολικά 16.227 μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από τις έξι χώρες του προγράμματος, οι οποίοι συμπλήρωσαν ειδικό ερωτηματολόγιο. Σημειώνεται ότι πήραν μέρος 4.987 μαθητές από 167 σχολεία της Ελλάδας.
Τα αποτελέσματα της έρευνας στην Ελλάδα καταδεικνύουν ότι το 31,98% των παιδιών υπήρξε θύμα σχολικού εκφοβισμού είτε κατ' επανάληψη είτε περιορισμένες φορές. Αρκετά μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των μαθητών που υπήρξαν θύματα σχολικού εκφοβισμού στη Λιθουανία (51,65%) και στην Εσθονία (50,07%). Ακολουθούν οι μαθητές της Βουλγαρίας (34,66%) και της Λετονίας (25,21%). Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ιταλία είναι 15,09% και έτσι η Ιταλία καθίσταται η χώρα με το μικρότερο ποσοστό ομολογούμενης θυματοποίησης μεταξύ των έξι χωρών.
Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού στους Έλληνες μαθητές έλαβε χώρα περισσότερο είτε έξω από το σχολείο (35,38%) είτε στους διαδρόμους του σχολείου (32,7%). Ακολουθεί η σχολική τάξη (24,4%) και η γειτονιά ή το πάρκο (21,84%). Σημαντικό ποσοστό (20,93%) δήλωσε ότι υπήρξε θύμα σχολικού εκφοβισμού στο διαδίκτυο.
Η χρήση κοροϊδευτικών ονομάτων είναι η συνηθέστερη μορφή σχολικού εκφοβισμού σύμφωνα με τη μαρτυρία του 60,69% των μαθητών των ελληνικών σχολείων που δήλωσαν θύματα. Δεύτερη συνηθέστερη μορφή εκφοβισμού είναι τα σπρωξίματα- χτυπήματα (45,39%), με τα πειράγματα λόγω της εξωτερικής εμφάνισης να ακολουθούν με ποσοστό 36,3%. Τα χαμηλότερα ποσοστά εντοπίστηκαν στη χρήση κινητών τηλεφώνων και του διαδικτύου, όπου η ανάρτηση εξευτελιστικών φωτογραφιών στο διαδίκτυο έλαβε 14,26% και η διάδοση εξευτελιστικών φωτογραφιών μέσω κινητών 12,82%.
Από την έρευνα σε όλες τις χώρες προέκυψε ότι το βασικό χαρακτηριστικό του θύματος είναι ανισορροπία δύναμης ανάμεσα σε αυτό και το θύτη. Ακολουθούν χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν το θύμα από τους υπόλοιπους, όπως η εθνικότητα, η εξωτερική εμφάνιση, η σωματική ανεπάρκεια και οι σεξουαλικές προτιμήσεις. Σχετικά με το θύτη προκύπτει ότι συνήθως πρόκειται για παιδί οικογενειών με ενδοοικογενειακά προβλήματα και κακές σχέσεις μεταξύ των μελών. Συνήθως ο θύτης έχει άσχημες σχέσεις με συμμαθητές και καθηγητές και μειωμένη σχολική επίδοση.
Οι μάρτυρες- παρατηρητές φαινομένων σχολικού εκφοβισμού επιλέγουν στην πλειοψηφία τους να βοηθήσουν το θύμα, χωρίς να λείπουν και οι περιπτώσεις εκείνες που αγνοούν το περιστατικό είτε γιατί φοβούνται τις συνέπειες είτε γιατί δεν ξέρουν πώς να παρέμβουν. Οι ίδιοι δηλώνουν ότι οι καθηγητές τους παρεμβαίνουν σε μεγάλο ποσοστό στα περιστατικά, αλλά συχνά δεν γνωρίζουν τον τρόπο παρέμβασης γι' αυτό και πρέπει να ενημερωθούν πιο αναλυτικά.
Το εκπαιδευτικό εργαλείο
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Καμπάνιας δημιουργήθηκε διαδραστικό εκπαιδευτικό εργαλείο ενάντια στο σχολικό εκφοβισμό. Στο εργαλείο παρουσιάζονται δύο ιστορίες εκφοβισμού στο περιβάλλον του σχολείου και σε διαδικτυακό περιβάλλον. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να παρέμβει στην εξέλιξη της κάθε ιστορίας και να δει τα συναισθήματα του παιδιού που δέχεται τη βία, τον τρόπο σκέψης του παιδιού που εκφοβίζει και την οπτική του παρατηρητή. Στόχος είναι οι δύο ιστορίες να αποτελέσουν αφορμή για συζήτηση μέσα στην τάξη γύρω από τα θέματα του σχολικού εκφοβισμού. Στην ταινία συμμετέχουν παιδιά από το εργαστήρι θεάτρου «Πόρτα» της Ξένιας Καλογεροπούλου. Το εκπαιδευτικό εργαλείο, που συμπληρώνεται από ψηφιακή βιβλιοθήκη με επιστημονικό υλικό, είναι διαθέσιμο μέσω της ιστοσελίδας www.antibullying.eu.
«Όταν χτυπούν ένα παιδί κάθε μέρα, του χαλούν τα πράγματα, δεν το αφήνουν ήσυχο, το κοροϊδεύουν, το ενοχλούν και το παιδί τότε δεν νιώθει καλά, μετά δεν έχει θάρρος και δεν μπορεί να το ξεπεράσει». Μόνο τα ίδια τα παιδιά μπορούν να δώσουν με τη μεγαλύτερη ακρίβεια το νόημα της λέξης bullying. Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο, όπως έχει αποδοθεί στα Ελληνικά, δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Οι έρευνες γύρω από αυτό, όμως, ξεκίνησαν μόλις στη δεκαετία του '70 στο εξωτερικό, ενώ στην Ελλάδα πολύ πιο πρόσφατα.
Ένα 10% με 15% των μαθητών δημοτικού και γυμνασίου πέφτει θύμα διαφόρων μορφών εκφοβισμού στο σχολείο, με τους μαθητές που ασκούν βία να υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών. Προς το παρόν, δεν υφίσταται από την πολιτεία οργανωμένο πρόγραμμα αντιμετώπισης του φαινομένου το οποίο, σύμφωνα με τους ειδικούς, είθισται να κάνει την εμφάνισή του στο δημοτικό, να κορυφώνεται στο γυμνάσιο και να μειώνεται στο λύκειο. Οι όποιες προσπάθειες εξαντλούνται αφ' ενός σε αυτοτελείς πρωτοβουλίες εκπαιδευτικών που εντάσσουν το σχολείο τους σε ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως η περίπτωση ενός γυμνασίου στον Ασπρόπυργο, καλουμένων παράλληλα να αντιμετωπίσουν τη δυσπιστία και την καχυποψία συναδέλφων ή αρμοδίων από τους οποίους περνούν υποχρεωτικά προς έγκριση τα προγράμματα. Αφ' ετέρου, σε φορείς που εφαρμόζουν σχετικά προγράμματα, όπως η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (www. epsype. gr).
Το πρόγραμμα «Δάφνη»
Υπό την καθοδήγηση του αναπληρωτή καθηγητή Παιδοψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονικού υπευθύνου της ΕΨΥΠΕ, Γιάννη Τσιάντη, εδώ και τρία χρόνια η Ελλάδα συμμετέχει στο διακρατικό πρόγραμμα «Δάφνη» μαζί με την Κύπρο, τη Γερμανία και τη Λιθουανία, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε σχολεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Τα αποτελέσματα, μαζί με άλλες πτυχές, θα συζητηθούν σε διήμερο συνέδριο που αρχίζει σήμερα (Divani Palace Acropolis, Παρθενώνος 19 - 25), τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια και συνδιοργανώνεται από την ΕΨΥΠΕ και τη Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου. Απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς και ειδικούς ψυχικής υγείας, με θέμα τη σημασία της πρόληψης για τον εκφοβισμό και τη βία στο σχολείο μεταξύ των μαθητών.
Με αυτήν την αφορμή, στην Ελλάδα βρίσκεται ο πρωτοπόρος και θεμελιωτής στην έρευνα γύρω από το φαινόμενο του εκφοβισμού, Σουηδός Νταν Όλβιους, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν στη Νορβηγία. Το βιβλίο του «Εκφοβισμός και βία στο σχολείο - Τι γνωρίζουμε και τι μπορούμε να κάνουμε», που έχει μεταφραστεί σε είκοσι γλώσσες και στην Ελλάδα εξέδωσε η ΕΨΥΠΕ, παρουσιάστηκε χθες σε κεντρικό βιβλιοπωλείο. Το 1970, ο Όλβιους ξεκίνησε την πρώτη επιστημονική μελέτη για το φαινόμενο και στη δεκαετία του 1980 διεξήγαγε το Πρόγραμμα Πρόληψης του Εκφοβισμού που φέρει το όνομά του. Εδώ και οκτώ χρόνια, είναι επικεφαλής πρωτοβουλίας της νορβηγικής κυβέρνησης για την εφαρμογή του στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Ένα ακόμα σοβαρό περιστατικό σχολικού εκφοβισμού σημειώθηκε, αυτή τη φορά έξω από το 2ο Γυμνάσιο Κω.
Το θύμα του βίαιου ξυλοδαρμού, 15χρονος μαθητής της Γ’ Γυμνασίου, είχε ζητήσει από συμμαθητή του μικρότερου, 14χρονου, αδελφού του να πάψει να τον παρενοχλεί.
Αντί αυτού την επόμενη μέρα ο εν λόγω μαθητής, εξοργισμένος, και με τη βοήθεια άλλων οκτώ συμμαθητών του, έστησαν «καρτέρι» στον 15χρονο έξω από το σχολείο, όπου του επιτέθηκαν γρονθοκοπώντας σε πρόσωπο και σώμα.
Ταυτόχρονα, άλλοι μαθητές που υπήρξαν παρόντες στο συμβάν, όχι μόνον δεν μεσολάβησαν, ώστε αυτό να λήξει αναίμακτα, αλλά το βιντεοσκοπούσαν με τα κινητά τους...
Ο 14χρονος ηθικός αυτουργός της επίθεσης τιμωρήθηκε με τριήμερη αποβολή, ενώ οι γονείς των εμπλεκόμενων στον ξυλοδαρμό παιδιών κλήθηκαν από τον εισαγγελέα.
Οι γονείς του θύματος προσέφυγαν στη δικαιοσύνη, καταθέτοντας μηνύσεις, ενώ παράλληλα ζήτησαν την παρέμβαση του υπουργείου Παιδείας και της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
«Αν οι θύτες σχολικού εκφοβισμού (bullying) δεν έχουν θεατές δεν συνεχίζουν την παρενόχληση. Γι' αυτό τον λόγο, κύριο μέλημά μας είναι η ενδυνάμωση της σχολικής κοινότητας και η μη ανοχή σε παρόμοια περιστατικά» υπογράμμισε ο καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Θεόδωρος Γιομπαζολιάς, που παρουσίασε την πανελλήνια έρευνα των επιπτώσεων σχολικού εκφοβισμού στους μαθητές, καθώς και την υλοποίηση πιλοτικού προγράμματος σε οκτώ δημοτικά και γυμνάσια στον νομό Ρεθύμνης. Όπως εξήγησε ο κ. Γιομπαζολιάς στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων υπήρχαν παρόντα και άλλα παιδιά. Όταν παρενέβησαν και αντέδρασαν, τα περιστατικά σταμάτησαν το πρώτο ενάμισι λεπτό στο 75% των περιπτώσεων. Ο καθηγητής σημείωσε ότι το πρώτο κομμάτι του προγράμματος είναι ερευνητικό και σε αυτό θα διαπιστωθούν τα επιδημιολογικά ποσοστά, οι αντιδράσεις, οι αντιλήψεις, εκπαιδευτικών, παιδιών, εάν επεμβαίνουν ή όχι και γιατί. Το δεύτερο, αποτελεί παρέμβαση για ενδυνάμωση των παιδιών και τη στάση των εκπαιδευτικών και του προσωπικού των σχολείων με ένα πρωτόκολλο-εργαλείο, το οποίο ο εκπαιδευτικός θα μπορεί να εφαρμόσει χωρίς την παρουσία ψυχολόγων. Στις διαφορές μεταξύ «σύγκρουσης» (τσακωμού) και «σχολικού εκφοβισμού» στάθηκε ο κ. Γιοβαζολιάς, υπογραμμίζοντας πως η πρώτη έννοια αναφέρεται σε ισότιμες σχέσεις των εμπλεκόμενων μελών, συχνά μεταξύ φίλων, μπορεί να λάβει χώρα τυχαία, για παράδειγμα πάνω στο παιχνίδι, δεν επιφέρει σοβαρές συνέπειες στο θύμα, καθώς μπορεί να θυμώσει ή να κλάψει αλλά το ξεπερνάει εύκολα, δεν αποσκοπεί στην απόκτηση δύναμης και συχνά συνοδεύεται από μεταμέλεια ή ανάληψη ευθύνης ζητώντας «συγγνώμη». Αντίθετα, ο εκφοβισμός χαρακτηρίζεται από άνιση κατανομή δύναμης μεταξύ θύτη-θύματος, δεν υφίσταται φιλική σχέση, είναι πράξη επαναλαμβανόμενη και προγραμματισμένη, απειλεί σοβαρά τόσο τη φυσική όσο και την ψυχική υγεία του θύματος, έχει στόχο την επιβεβαίωση και την ακόλουθη επίρριψη ευθυνών στο θύμα για το πώς ντύνεται, πώς περπατάει κλπ. Ο πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού» Κώστας Γιαννόπουλος, επισήμανε ότι έχει σημασία η ενδυνάμωση της σχολικής κοινότητας και όχι η εισαγωγή ψυχιάτρου στα σχολεία. Επίσης, η τιμωρία και η κατηγοριοποίηση του θύτη, μπορεί να έχει χειρότερες μελλοντικές συνέπειες, τόσο για τον ίδιο, όσο και για την κοινωνία, καθότι θα αποκτήσει την «ταμπέλα» του παραβάτη και θα την αποδεχτεί, γεγονός που αργότερα μπορεί να εξελίξει τη συμπεριφορά του ως εγκληματική.
Οι περιπτώσεις bullying απασχολούν έντονα το τελευταίο διάστημα την εκπαιδευτική κοινότητα καθώς πλέον τα περιστατικά είναι όλο και πιο βίαια
Η 16χρονη ήταν σημαιοφόρος, πρώτη μαθήτρια σε σχολείο της Αθήνας. Οι επιδόσεις της στα μαθήματα «κουβεντιάζονταν», συχνά όχι με καλή διάθεση, στον κύκλο των συμμαθητών της. Μέχρι που η ζήλεια και ο ανταγωνισμός αγρίεψαν και οι συνομήλικοι δεν έμειναν στα λόγια.
Επιστρατεύτηκε το Διαδίκτυο, η κοπέλα δέχθηκε ιντερνετική επίθεση από ψεύτικο προφίλ. Η ψυχολογική πίεση που της ασκήθηκε ήταν τέτοια, που υπέστη νευρικό κλονισμό, ο οποίος την οδήγησε σε δύο απόπειρες αυτοκτονίας. Αποκαλύφθηκε ότι εμπνευστής - δράστης του διασυρμού της κοπέλας δεν ήταν άλλος από έναν συμμαθητή της, ο οποίος ήταν δεύτερος σε βαθμολογία και με αυτόν τον βίαιο τρόπο διεκδικούσε τα πρωτεία.
Το πρόσφατο περιστατικό δεν είναι το μόνο. Τα κρούσματα σχολικού εκφοβισμού (bullying) δυστυχώς πληθαίνουν και στη χώρα μας. Τελευταίο στη λίστα προστέθηκε το περιστατικό που διαδραματίστηκε στην Πάτρα. Δύο μαθητές της Στ' Δημοτικού έδεσαν με τη βία και έγδυσαν από τη μέση και κάτω συμμαθητή τους. Δεν αρκέστηκαν, όμως, σε αυτό και τον περιέφεραν και στα υπόλοιπα παιδιά του σχολείου.